In tegenstelling tot wat velen denken is de Schlüsselfidel van oorsprong geen Duits instrument, ook al werden ze door Agricola (1528) en Praetorius (1620) vermeld. De nyckelharpa kwam wel in geheel midden Europa voor, tot ver in de 17de eeuw. Sindsdien vind je de nyckelharpa hoofdzakelijk in Zweden terug. De oudste afbeelding van een nyckelharpa staat op een steenrelief van de Källunge Kirka in Gotland, Zweden, en dateerd van ca. 1350.
De op die steen afgebeelde nyckelharpa noemt men tegenwoordig een Moraharpa. De oudste overgebleven harpa werd namelijk genoemd naar de vindplaats ervan, de stad Mora in centraal Zweden. Op het instrument staat het jaartal 1526 geschreven. Dit jaartal is waarschijnlijk het jaar waarin het instrument gerepareerd werd, want wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het instrument wezenlijk ouder is.
De nyckelharpa komt in verschillende vormen voor. In principe is het aantal speelsnaren en het aantal resonantiesnaren (snaren die de toon van de speelsnaren versterken) bepalend voor de naamgeving. De belangrijkste vormen zijn, in volgorde van leeftijd en complexiteit: Moraharpa, Esseharpa, Enkelharpa, Kontrabasharpa, Silverbasharpa, Chromatisk Harpa. .
De moderne vorm, de harpa die wij tegenwoordig in het algemeen nyckelharpa noemen, is de chromatische nyckelharpa en werd in het begin van de 20ste eeuw ontwikkeld. Het instrument bezit drie in halve tonen (chromatisch) oplopende toetsrijen. Bovendien beschikt het over een extra bourdonsnaar en 12 resonantiesnaren. De ontwikkeling van het instrument gaat nog steeds verder, waardoor je tegenwoordig zelfs instrumenten met vier toetsenrijen kunt zien.
De nyckelharpa heeft in de afgelopen jaren in Zweden een ware Renaissance beleefd. Naar schatting spelen er inmiddels 10,000 Zweden op dit bijna verloren gegane instrument! Maar ook in landen buiten Zweden, met name Duitsland en America wordt het instrument steeds populairder. Dit vanwege de ongelooflijke veelzijdigheid en rijke klank van de nyckelharpa. In iedere muziekstroming, van middeleeuws tot traditioneel en popmuziek is het instrument inzetbaar!
